Prof. Wojciech Ligęza o "Teorii wiersza polskiego"

Rozmowy Zmarłych i ze Zmarłymi, ewokacje epizodów historii – heroicznych, krwawych, bolesnych, dziwnych, zaprzeczających stanom wygody i szczęścia, tak teraz cenionym, dialog z czytelnikami o tym, w jaki sposób w nas istnieje przeszłość, wniknięcie w sferę mitów i fantazmatów, podróż po krainie literatury, w której kwestii formy nie sposób oderwać od polskiego losu - w znakomitym tomie poetyckim Przemysława Dakowicza Teoria wiersza polskiego znajdują niezwykły, na wskroś oryginalny wyraz. Historia ma tutaj postać baśni, przekazy dawnych dziejów stapiają się z okrucieństwem strasznego wieku totalitaryzmów. O celowych anachronizmach, jakimi operuje poeta, o równoczesności spraw polskich z różnych okresów w dziejach, można powiedzieć, że panowanie zła jest ponadczasowe, że cienie przeszłości przemawiają niewyraźnie, może przekaz zostaje zmącony, zatopiony w niepamięci, albo to my właśnie jesteśmy „ludźmi zmieszanymi”, bez wyrazistej tożsamości, korzeni, tradycji oraz aksjologicznych fundamentów. Równoległość wykładu niby-literaturoznawczego z przybliżaniem cierpień oraz katastrof polskich dziejów nie może być odczytywana jako efektowna gra, zderzenie wzniosłego ducha z przyziemną materią to nie koncept literacki, jakich wiele, a konfrontacje przysposobionej do porządkowania myśli - z niepokojącymi snami, transem i ciemnym majaczeniem w wierszach Dakowicza pośrednio wyrażają diagnozy świadomości historycznej Polaków, a także dostarczają dowodów na to, że historia się nie skończyła.

Powroty zdarzeń, dziejowe déja vu, czas kolisty poetyckich opowieści, swoista geografia granic, podziałów, wykluczeń, arytmia życia zbiorowego niszczonego przez cykliczne najazdy, także zejścia do krainy umarłych stają się szczególną lekcją dla ludzi z XXI wieku. W utworach z omawianego zbioru na pół magicznie działa drastyczność przedstawień, śmiałość wizji i myśli, odwaga poruszania tematów pozornie niemodnych. I co znamienne, nie znajdziemy w tych wierszach publicystycznych perswazji, deklaratywności, recytowania prawd gotowych czy poetyckiej lamentacji, bowiem Dakowicz znakomicie posługuje się ironią, dystansem, zaskoczeniem, gorzką zabawą stereotypami i znakami, zmianami stylów oraz gatunków literackich.

Błoto, rozpad, gnicie, pobojowiska, krwawe bajora zamieszkują wyobraźnię Dakowicza, ale te obsesyjne obrazy znajdują dopełnienie w zmysłowym odbiorze świata, w wielkiej uważności, jaką poeta obdarza wrażenia i przedmioty. W dywagacje o dziejach wkradają się mikrohistorie, małe epizody codzienne, poetyckie opowieści o mostach, zegarach, dachach. Poeta podejmuje kwestie degradacji języka, nijaczenia słowa, wyczerpywania się znaczeń i, opowiadając na ten dopust bylejakości, obdarza czytelnika świadczącym o doskonałym słuchu i wyrafinowanej kulturze literackiej ponowieniami, bo przecież nie pastiszami, poematu dygresyjnego, ody, trenu czy listu, które w zaproponowanym uszeregowaniu dążą ku poematowej całości.

W wierszach Dakowicza ważne są pomysły lingwistyczne, brzmienia, rytmy, echa, „cytaty-cykady”, centony, kompozycje samoistne złożone z tekstów kultury. Mówiący wiedzie dialog z artystami przeszłości, sięga do mniej znanych źródeł staropolskich, rozmawia z Mickiewiczem, Słowackim, Antonim Malczewskim, Norwidem, włącza w martyrologium wieku dwudziestego tragiczne biografie Schulza oraz Jasieńskiego. Rozważa relacje między literaturą a cierpieniem, między historią a bólem jednostek i pokoleń. W nowoczesnej poezji powraca paradygmat romantyczny. Filologia oraz metaforycznie pojmowana teoria wiersza staje się hermeneutyką polskiego losu.

[źródło: "Topos" 2014, nr 5]

Wojciech Ligęza - historyk literatury, krytyk, eseista, felietonista, wiceprezes oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Krakowie, profesor tytularny na Wydziale Polonistyki    UJ; zajmuje się głównie poezją polską XX wieku oraz literaturą emigracyjną. Opublikował książki Jerozolima i Babilon.Miasta poetów emigracyjnych (Wydawnictwo "Baran i Suszczyński", Kraków 1998), Jaśniejsze strony katastrofy. Szkice o twórczości poetów emigracyjnych (TAiWPN "Universitas", Kraków 2001), Świat a stanie korekty. O poezji Wisławy Szymborskiej (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002).

Pełny biogram TUTAJ.