Tekst w tomie "Saligia. Człowiek w kryzysie"

Nakładem Centrum Myśli Jana Pawła II wydana została książka Saligia. Człowiek w kryzysie, poświęcona zagadnieniu tzw. grzechów głównych.

Z wszystkimi artykułami, które się na nią składają, można się zapoznać TUTAJ.

Niżej prezentuję fragment notatek Komar i wielbłąd. O chciwości...

Komar i wielbłąd. O chciwości

(notatki do nienapisanego eseju)

Bodaj najbardziej popularna z ksiąg mądrościowych chrześcijaństwa wschodniego, dzieło Jana Klimaka, funkcjonuje w tradycji pod trzema tytułami. Najsłynniejszy z nich to Κλίμαξ Θείας ανόδου – Drabina boskiego wstępowania.

Jan, co oczywiste, nie wymyślił motywu drabiny, po której człowiek wstępuje do rzeczywistości niebieskiej. Zaczerpnął go z Księgi Rodzaju.

Jakub zostaje wysłany przez swego ojca Izaaka do Paddan-Aram. Ma sobie wziąć za żonę jedną zcórek swego wuja Labana. Wdrodze zBeer-Szeby do Charanu zatrzymuje się na nocleg wmiejscu, gdzie zastał go zachód słońca. Podkłada sobie kamień pod głowę i śni. Ukazuje mu się „drabina oparta na ziemi, sięgająca swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołowie Boży” (Rdz 28,12) poruszający się wobu kierunkach po szczeblach drabiny. Synowi Izaaka zostaje objawiona wola Stwórcy: ma objąć wposiadanie ziemię, na której spoczywa; ma stać się ojcem potomstwa „tak licznego jak proch ziemi”. Kiedy Jakub budzi się ze snu, wypowiada następującą myśl: „Prawdziwie Pan jest na tym miejscu. […] O, jakże miejsce to przejmuje grozą! Prawdziwie jest to dom Boga i brama nieba” (Rdz 28,17). Miejscu, w którym usłyszał obietnicę dotyczącą własnej przyszłości, nadaje nazwę Betel (Dom Boży).

Drabina Jana Klimaka to szlak peregrynacji duchowej. Człowiek stosujący się do wskazań księgi wspina się na kolejne szczeble osobistej doskonałości. Stopni jest trzydzieści – ich liczba odpowiada liczbie lat, które minęły od narodzin Jezusa do chwili, w której rozpoczął On swoją publiczną działalność. Z rozdziału siedemnastego Drabiny boskiego wstępowania:

„Ubóstwo jest pozbyciem się trosk, wolnością od kłopotów życia, niedoznającym przeszkód podróżowaniem, wiernością wobec przykazań, obcą zmartwieniu”.

„Ubogi robotnik jest synem oddalenia się od namiętności: to, co dostaje, uważa za nieistniejące; wycofujący się odkrywa, że na wszystko, jak na gnój, spojrzeć trzeba. A jeśli o coś się martwi, to jeszcze nie stał się ubogim”.

„Mąż ubogi jest czysty w modlitwie, a chciwy modli się o widma materii”.

„Kto skosztował tych [dóbr], które są w górze, łatwo pogardzi tymi, które są na dole; a ów, który nie skosztował, pyszni się z bogactwa”.

„Kto pogardził materią – wykupił się od obrony i sporu, a kto chciwy jest zysku – z powodu igły walczyć będzie do śmierci”.

Cywilizacja źle się obeszła ze znakami przeszłości.

Nie drabina boskiego wstępowania jej się śni, lecz piramida finansowa.

W miejscu Betel, które było domem Boga i bramą niebios, postawiła dom maklerski.

***

Z apoftegmatów Ojców Pustyni:

„Kiedyś abba Makary Egipcjanin przyszedł ze Sketis do Nitrii, żeby uczestniczyć we mszy ojca Pambo. A starcy go prosili: «Ojcze, powiedz braciom słowo». On zaś powiedział: «Nie jestem ja jeszcze mnichem, alem mnichów widział. Kiedyś, gdy siedziałem wSketis wswojej celi, narzucała mi się natrętnie myśl: Idź wgłąb pustyni i przyjrzyj się temu, co tam zobaczysz. Opierałem się tej myśli przez pięć lat, mówiąc sobie: Może pochodzi od diabła. Ale ponieważ trwała we mnie, poszedłem w głąb pustyni. Znalazłem tam jeziorko mające wyspę pośrodku; a dzikie zwierzęta z pustyni przychodziły do wodopoju. Pomiędzy nimi ujrzałem dwóch nagich ludzi i moje ciało zadrżało, bo ich wziąłem za duchy. Oni zaś, widząc, że drżę, odezwali się do mnie: ‘Nie bój się, i my także jesteśmy ludzie’. Zapytałem ich: ‘Skąd jesteście i w jaki sposób przyszliście na tę pustynię?’. Odrzekli: ‘Jesteśmy z pewnego klasztoru; i zgodziliśmy się jednomyślnie, żeby przyjść tutaj: oto już przebywamy tu czterdzieści lat. Jeden z nas jest Egipcjaninem, a drugi Libijczykiem’. Ale i oni zadawali mi pytania: ‘Co się dzieje ze światem? Czy Nil wylewa w swojej porze i czy jest dobrobyt na świecie?’. Odpowiedziałem, że tak, i pytałem dalej: ‘Jak mogę zostać mnichem?’. Oni na to: ‘Jeśli ktoś się nie wyrzeknie wszystkiego, co jest na świecie, nie może zostać mnichem’. Powiedziałem im: ‘Jestem słaby i nie mogę was naśladować’. Oni zaś odrzekli: ‘Jeśli nie możesz nas naśladować, siedź w celi i opłakuj swoje grzechy’. Pytałem jeszcze: ‘Czy w zimie nie marzniecie? Czy upał waszych ciał nie pali?’. Odpowiedzieli: ‘Bóg dał nam taki sposób życia, i ani nie marzniemy w zimie, ani upały nam nie szkodzą’. Oto dlaczego wam mówię, że sam nie jestem mnichem, alem mnichów widział: wybaczcie mi, bracia»”.

Tę opowieść o św. Makarym z Aleksandrii streszcza w swojej książce Ryszard Przybylski (R. Przybylski, Pustelnicy i demony, Kraków 1994). Czyni to, by zwrócić naszą uwagę przede wszystkim na sekwencję trzech pytań: „Co się dzieje ze światem? Czy Nil wylewa w swojej porze i czy jest dobrobyt na świecie?”.

Ojcowie Pustyni dobrowolnie rezygnowali z życia w świecie, wycofywali się z agory, na której właśnie zatriumfowało chrześcijaństwo, stając się religią państwową. Jaki był powód ich ucieczki? Pragnęli odnaleźć źródła własnej wiary, chcieli na powrót stanąć oko w oko z tajemnicą. „Rozgłośne czasów przechwałki”, bogactwo instytucjonalnego chrześcijaństwa rozwijającego się odtąd w cieniu dworu cesarskiego – wszystko to domagało się kontrakcji. Kandydat na anachoretę dobrowolnie wyrzekał się przywiązania do wszystkiego, co „światowe”. Ojcowie Pustyni dobrowolnie rezygnowali z życia w świecie, wycofywali się z agory, na której właśnie zatriumfowało chrześcijaństwo, stając się religią państwową. Jaki był powód ich ucieczki? Pragnęli odnaleźć źródła własnej wiary, chcieli na powrót stanąć oko w oko z tajemnicą. Czy można wycofać się ze świata, pozostając w jego centrum? Czy współcześnie da się realizować ideał życia pustelniczego, opartego na ascezie i wyrzeczeniu?

Obawa, że nie wystarcza formuła Ryszarda Przybylskiego: „Uciekam […], jak zwykli czynić ludzie zgnębieni wulgarnością współczesnego życia społecznego, do oazy pięknych tekstów pozostawionych przez niezwykłych anachoretów, którym kiedyś ich świat wydał się równie trywialny i równie mało atrakcyjny”.

Ucieczka do biblioteki – porażka czy zwycięstwo? 

CAŁOŚĆ TUTAJ (początek: s. 47).